تغییرات برنامۀ هفت «به جا» بود یا «به موقع»؟: انگیزه های آشکار

این یادداشت که به عنوان یکی از نوبت های ستون همیشگی ام در واکنش به کاستی های مدیریت فرهنگی کشور با عنوان "میکروسکوپ خصوصی من" چاپ شد، به تغییر مشکوک و جهت داری در برنامۀ سینمایی "هفت" از شبکه سه تلویزیون می پرداخت که به موجب آن، ناگهان بخشی به برنامه افزوده شد تا سینماگران نزدیک به نگرش رسمی بتوانند از تریبون آن، هر انتقادی را که در قسمت های قبلی برنامه نسبت به فیلم شان مطرح شده، پاسخ بدهند!
*
*
بچه که بودم و مثل بسیاری دیگر، «کیهان بچه ها» می خواندم، بعضی از جوک های صفحۀ طنز معمولاً بی نمک اش به دلایلی غیر از بامزه گی یا بی مزه گی در یادم می ماند و بعضی از این بعضی تا امروز که سی سالی از آن دوره می گذرد، همچنان به خاطرم مانده و گاه و بی گاه به یادم و به کارم می آید. برنامۀ سینمایی «هفت» به دلیل ماهیت و جهت گیری آشنایی که دارد و از این زاویه درست در نقطۀ مقابل اهداف انتقادی و غیررسمی برنامه ای از این دست – باز و مانند برخی نوشته های پیشین ناگزیرم تکرار کنم برخلاف برنامۀ فوتبالی «90»- قرار می گیرد، رفته رفته دارد به رکورددار عوامل یادآورندۀ آن لطیفه ها بدل می شود. خوب به یاد دارم در هفتۀ دوم یا سومی که این برنامه روی آنتن می رفت، چون در هفتۀ قبلی اش بهرام بهرامیان بدون اشاره به نام فیلمی مشخص، گلایه ای از افزایش آن چه علی معلم «کمدی های پیژامه پوشی» می خواند، مطرح کرده بود، در برنامۀ جدید بخشی به نام «تریبون هفته» گشایش شد که بنا بود به کس یا کسانی فرصت صحبت دهد که پیش تر در غیاب شان در قسمت های قبلی، انتقادی از آنها یا عملکردشان صورت گرفته بود. مسعود ده نمکی حرف بهرامیان را کنایه ای به خود و «اخراجی ها»یش گرفته بود و آمد که بگوید از سر حیادت به اقبال و محبوبیت این فیلم نوع کمدی آن را دم دستی و بی رمق می خوانند. البته این تریبون در هفته های بعدی و بعدتر بسیار به ندرت و در حد یکی دوبار در اختیار دیگران گذاشته شد و عموماً در بخش های ثابت برنامه خبری از آن نبود. ظاهراً ضرورت اجابت خواستۀ بفرمودۀ نوبت اول فراتر از آن بود که شأن نزول این بخش بخواهد با تداوم و تثبیت اش، مشخص شود و از شبهه به درآید.
در برنامۀ اخیر «هفت» در جمعه ای که گذشت، ناگهان بخش دیگری از دل برنامه سربرآورد که با پخش مصاحبه های مردمی بسیار ستایش آمیز نسبت به فیلم «ملک سلیمان نبی (ع)» شروع می شد و با تصاویر تیزرواری از فیلم و پردۀ سینمای نمایش دهندۀ آن ادامه می یافت. همزمان، صدای رسای گوینده ای با لحنی که به جای اعلام برنامۀ هفتۀ آینده، بیشتر شبیه گویندۀ آگهی بود، به بیینده توصیه می کرد که بلند شود و در طول این یک هفته حتماً برود فیلم را در سینماها ببیند تا هفتۀ آینده بتواند به تماشای نقد و بررسی آن بنشیند. فریدون جیرانی هم بعدتر توضیح داد که این «بخش تازه» برنامه به عنوان تغییری در مسیر بهبود کیفیت اطلاع رسانی فیلم های در حال اکران، از این هفته بناست فیلم هفتۀ بعد را معرفی کند تا بینندگان برنامه آن را در این فاصله ببینند. اما چه جالب است که این تغییر بار دیگر «اتفاقاً» همزمان شده با اکران عمومی یک فیلم صد در صد محصول و مطلوب نگرش رسمی. بدیهی است که این ضرب و ریتم، این تکرار چندباره، این توضیح شفاهی بخش تازه توسط جیرانی و این نوع انتخاب حرف های تحسین آمیز هرگز دربارۀ فیلم های هفته های بعدی اتفاق نخواهد افتاد؛ مگر آن که از همین خاستگاه باشند. و این مرا یاد یکی از همان لطیفه های کیهان بچه هایی می اندازد که می گفت بچه ای خیلی دیر به هم بازیان فوتبالی اش در محله پیوست. پرسیدند چرا این همه دیر آمدی؟ گفت آخر فردا معلمم مان درس می پرسد. شیر یا خط می کردم که بنشینم و بخوانم یا بیایم فوتبال. آن قدر شیر یا خط کردم و کردم تا بالاخره تصادفاً شیر بیاید و بیایم فوتبال! به راستی که «هفت» نیز به همین سیاق، مفهوم اتفاقات تصادفی و غیرتعمدی و برنامه ریزی نشده را یادمان می دهد.